Overal lees je dat tempolezen belangrijk is: als het leestempo onvoldoende is, zouden kinderen minder makkelijk meekomen op de middelbare school. Hier moet je immers in korte tijd grotere stukken lezen. Maar klopt dat wel? Heeft het toetsen van tempolezen daadwerkelijk nut? Hoe zit het met DMT en AVI toetsen? En wat nu als je kind faalangst krijgt door de stopwatch? Wij zochten het uit en vroegen leerkrachten naar hun mening.
CITO toetst jaarlijks tempolezen
Onderdeel van de jaarlijkse CITO toets is technisch lezen. Dit wordt afgenomen van groep 3 tot en met 8 en draait met name om het leestempo. Hiernaast is het begrijpend lezen ook belangrijk: begrijp je de tekst? Kan je in eigen woorden vertellen waar het om draait? Samen zorgen ze ervoor dat je kind straks op de middelbare school in vlot tempo de grotere lappen tekst begrijpt en kan toepassen.
Gaat het minder goed met de leerling in kwestie, dan kan je als school verder kijken aan de hand van AVI (de bekende leesmethode met teksten en boekjes) en DMT (de Drie Minuten Toets waarin kinderen zoveel mogelijk woorden uit het rijtje moeten lezen).
Merel: ‘Onze dochter hield van lezen, tot de juf in groep 4 als een soort drilsergeant met de stopwatch naast haar tafel ging staan. Het moest sneller, en dat bleef ze in niet mis te verstane woorden herhalen. Net zolang tot ze zo stikzenuwachtig was dat de DMT volledig in het water viel. Helaas is het plezier in lezen nooit meer echt teruggekomen zoals daarvoor. Het tempolezen heeft er een flinke stempel op gedrukt.’
Tempolezen met DMT: wat houdt deze toets in?
Snelheid van lezen
De DMT draait niet zozeer om begrip van wat je leest, maar de snelheid waarin je foutloos een rij woorden kan oplepelen. Deze tempolees-toetsen worden tweejaarlijks afgenomen vanaf eind groep 3 of begin groep 4. Hierbij lezen de leerlingen, apart van de rest van de klas, drie keer binnen een minuut een kaart met woordjes en proberen daarbij zover mogelijk te komen.
Deze kaarten bestaan uit drie niveaus: 1 (klankzuivere, ‘makkelijke’ woorden van een lettergreep), 2 (lastiger, een lettergreep) en 3 (meerdere lettergrepen). Afhankelijk van het leesniveau wordt een bepaalde kaart gekozen. In hogere groepen gebruiken ze kaart 1 en 2 vaak niet meer. Tijdens de DMT noteert de begeleidende leerkracht het totale aantal foutloos gelezen woorden en zo kan je door de jaren heen de vorderingen van je kind bekijken.
Belangrijk om te weten:
- Je kind leest drie keer een minuut lang woordjes van een woordenkaart.
- De totaalscore is het aantal foutloos gelezen woorden.
- Je kind hoeft niet de hele kaart te kunnen voorlezen tijdens de DMT. Het gaat zowel om een algemeen leesniveau als de individuele vorderingen.
Nieuwe DMT sinds 2018
Sinds 2018 zijn er nieuwe DMT kaarten. Waar voorheen de moeilijkheidsgraad opliep, bestaat nu ieder rijtje uit een mix van makkelijkere en moeilijkere woorden. Als jullie basisschool halverwege overstapte op de nieuwe kaarten, kan het daardoor dat je kind (tijdelijk) minder goed scoort op het tempolezen. Dat heeft slechts te maken met de nieuwe indeling, het is dus niet zo dat je kind minder goed leest.
Marijke: ‘Ik ben heel enthousiast over tempolezen. Zelf las ik ook altijd heel snel en stoorde me juist aan het trage tempo van de rest van de klas. Vaak was ik al bladzijden verder. Mijn dochter leest ook vlot door en heeft hier eigenlijk geen problemen mee. Op school doen ze ter voorbereiding van de Cito aan racelezen. Zeker eens per week pakken ze hun blad en lezen de woordjes zo snel mogelijk. Daarna doen ze dit een tweede en derde keer. Bijna allemaal verbeteren ze zichzelf. Ze raken ermee vertrouwd. Volgens mij zorgt dit ook voor een afname van de stressfactor.’
Heeft het zin om tempolezen te oefenen als je kind hier minder goed in is?
Oefenbladen gebruiken?
Verrassend genoeg niet. Je kunt op internet tal van oefenbladen vinden met woordenrijtjes voor de DMT, maar feitelijk levert het oefenen zelf weinig progressie op voor je kind. Hij zal hoogstens steeds sneller worden in het oplepelen van de woordjes die je oefent. Uit meerdere wetenschappelijke onderzoeken blijkt dat het algemene leestempo niet verhoogt met deze methode. Pak je namelijk een nieuw oefenblad, dan loopt het kind tegen dezelfde problemen op.
Leesplezier en ‘leeskilometers maken’ blijft dan ook veel belangrijker (dit artikel is echt de moeite waard om te lezen!) Hoe meer teksten je kind leest, des te beter hij wordt. De score van de DMT is dan ook niet meer dan een gegeven voor de leerkracht; door het niet het hoofddoel te maken van je leesonderwijs, voorkom je dat er te veel tijd gaat zitten het oefenen van in deze woordenrijtjes. Het helpt je kind meer om te oefenen met het lezen zelf.
Verderop vertellen we waar je aan kan denken als je kind een hartgrondige hekel heeft aan lezen. Er zijn namelijk andere manieren om het lezen te stimuleren.
Faalangst bij tempolezen
Je kan je dus eigenlijk beter de moeite besparen, behalve als je kind vooral moeite heeft met de druk die zo’n stopwatch kan meebrengen. In die gevallen kan het wel zinvol zijn. Niet zozeer om het leestempo te verhogen, maar vooral om je kind te leren wennen aan tijdsdruk en hem het zelfvertrouwen te geven dat nodig is.
Hebben de DMT dan wel zin voor kinderen?
Dat wel. Niet ieder kind leest namelijk hetzelfde. De een kan ieder individueel woord ‘ontcijferen’ en voorlezen; een ander maakt meer gebruik van de context.
Voorbeeld
Stel dat je kind een tekst leest waarin het woord ‘komen’ staat. Aan de hand van de context ‘Kees en Miep komen naar huis’ begrijpt hij welk woord hier wordt bedoeld. Vindt hij dit soort woorden echter nog moeilijk, dan leest hij in een woordenrij mogelijk ‘kommen’. Als dit vaker gebeurt met dit type woorden, weet de juf dat het belangrijk is om met hem te oefenen op soortgelijke woorden. Niet vanwege de DMT, maar om hem te helpen zijn manier van lezen te verbeteren.
In dat laatste geval zal je dit terugzien in de DMT. Het tempolezen helpt de leerkracht dus aan een waardevol inzicht om met de leerling aan de slag te gaan. Op een gegeven moment wordt het voorlezen van een AVI-tekst natuurlijk belangrijker (omdat kinderen uiteindelijk steeds grotere teksten gaan lezen) en verdwijnt de DMT iets naar de achtergrond.
Tempolezen met AVI
Net als tijdens de DMT lezen kinderen AVI teksten om het leestempo te kunnen bepalen. Er zijn een aantal zaken van belang:
- Leest het kind de tekst binnen een bepaalde tijd?
- Maakt hij (minder dan) het maximale aantal fouten tijdens het lezen?
Als je de toets haalt, kan je door naar het volgende niveau. Zo niet, dan moet je nog oefenen of is dit AVI-niveau nog iets te moeilijk.
Het aflezen van AVI is vrij simpel: M (midden) of E (eind) geeft het moment in een schooljaar aan; het cijfer de groep. M4 is dus het niveau dat gemiddeld zou moeten kunnen worden gelezen door kinderen van die halverwege groep 4 zitten.
Uit het onderwijs: het voordeel van oefenen met technisch lezen
Verwerkingssnelheid vergroten
We nemen bij ons op school twee keer per jaar DMT en AVI-lezen af bij de kinderen. De leessnelheid hangt samen met het verwerken van een tekst. Vaak zie je dat kinderen die moeite hebben met DMT of AVI het lastiger vinden de woorden met meerdere lettergrepen uit te spreken. Het verklanken kost energie.Wanneer kinderen hier last van hebben en een theoretische leerweg (VMBO TL, havo of vwo) gaan volgen, dan zou de hoeveelheid tekst die je daar moet verwerken een groot probleem kunnen worden. Het is ‘te veel’ en de verwerking gaat te langzaam. Door tempolezen te trainen, vergroot je de verwerkingssnelheid en veroorzaken teksten op den duur minder frustratie.
DMT/AVI en het definitieve schooladvies
Het definitieve schooladvies kan echter nooit gebaseerd zijn op DMT of AVI, omdat begrijpend lezen en rekenen belangrijker zijn. Het is alleen wel een indicatie voor middelbare scholen dat de betreffende leerling meer verwerkingstijd nodig heeft. Dat geven we dus in sommige gevallen wel mee. Als leerkracht vind ik het verder vooral een fijn middel om leesproblemen te signaleren.
Bovendien zijn de gegevens nodig om een dyslexieverklaring te kunnen aanvragen. En wanneer je frustratie signaleert, kan je constructief gaan oefenen om dat gevoel te verminderen. Het is dus voor docenten een fijn extra ‘hulpmiddel’ naast je eigen toetsen.
Sophie, juf in het Jenaplanonderwijs
Wat als je kind niet van lezen houdt?
Het kan ook zijn dat je kind het verschrikkelijk vindt om te lezen. Dan is het maken van leeskilometers een lastig verhaal, omdat je je zoon of dochter maar moeilijk kan enthousiasmeren om een boek op te pakken. Wat dan? Onderstaande tips helpen je kind meer plezier te krijgen in lezen.
Gebruik digitale boeken
In groep 3 kan het voor zwakkere lezers zinvol zijn om digitale (voorlees)boeken te gebruiken, zo bleek uit onderzoek van de Universiteit Leiden. Zeker als de woorden oplichten tijdens het voorlezen. Zo ontdekken kinderen hoe een woord moet worden voorgelezen en krijgen ze meer begrip. Daarbij sluit het aan op de belevingswereld van kinderen in deze tijd.
Kijk niet te veel naar het AVI-niveau
Wanneer jullie minder focussen op de prestatie en meer op het plezier, zal je kind dit vanzelf overnemen. Misschien vindt jullie dochter uit groep 6 het wel fijn om boeken te lezen voor jongere kinderen. Waarom niet? Pak Pluk van de Petteflet nog eens uit de kast en laat haar lekker daarin lezen voor het slapen gaan. Op den duur krijgt ze er hopelijk zoveel plezier (en vertrouwen) in dat ze vanzelf een boek pakt met hoger leesniveau.
Laat je kind af en toe voorlezen aan jou
Het blijft in de basisschoolperiode belangrijk om voor te lezen aan je kind. Maar soms kan het ook helpen de rollen om te draaien. Laat je kind eens aan jou voorlezen wat er staat! Het is een goede, laagdrempelige manier om te oefenen. En daarbij zal je kind merken dat als hij dit vaker doet, het niveau vanzelf omhoog gaat.
Marguerita: ‘Vooral aan mijn hoogbegaafde dochter zie ik dat ze niet altijd goed uit de verf komt op school. Ze leest met (net) zes jaar al boekjes op AVI E4 niveau, maar scoort met tempolezen niet per se op goed of zeer goed. Ik las zelf ook altijd heel veel en snel. Dus het is jammer dat zo’n toets eigenlijk niet helemaal laat zien wat ze kan.’
Leesbingo
Maak een mooie leesbingokaart en kies verschillende vormen van lezen. Elke keer als je kind iets heeft gedaan, mag hij het afstrepen. Ideaal voor de zomervakantie! Het gaat er vooral om dat er een korte (afzienbare) periode van tien minuten wordt gelezen zoals op de kaart staat. De ene keer is dat iets geks, de andere keer op een bijzondere plek en een derde keer op een leuke manier. Doordat de focus niet zozeer ligt op het lezen zelf, maar de manier waarop, vinden kinderen het vaak leuker om een (strip)boek op te pakken.
Lezen tussen de bedrijven door
Soms scheelt het ook om de druk niet te ver op te voeren, maar iets spelenderwijs aan te bieden. Vertel bijvoorbeeld dat je graag iets wil weten, maar even weinig tijd hebt om het uit te zoeken. Misschien wil hij dat wel even voor je doen? Denk aan de vakantie komende zomer: hoe warm is het gemiddeld op die plek in juli? Of welke leuke dingen zou je daar in de buurt kunnen doen? Hiermee traint je kind meteen zijn zoekvaardigheden, maar traint ook ongemerkt het lezen
Voorlezen
Misschien heeft je kind een hekel aan lezen, maar vindt hij voorlezen nog altijd erg leuk. Zoek samen een mooi boek en hou zolang mogelijk vast aan jullie momentje samen voor het slapen gaan. Door voor te lezen en je kind te laten meelezen, kan hij zijn eigen leesvaardigheid verbeteren en – wie weet – krijgt hij er mogelijk zoveel plezier in, dat hij stiekem vast vooruit leest om te zien hoe het verder gaat. Je weet maar nooit!
There’s no such thing as a child who hates to read, there are only children who have not found the right book
Frank Serafini
Zoek uit wat je kind wél leuk vindt om te lezen
We zijn geneigd om (voor)leesboeken te pakken met een echt verhaal. Maar misschien vindt jouw kind het wel veel leuker om een goed stripboek te lezen. Of pakt hij liever de encyclopedie, een kookboek of de krant. Het maakt niet zo uit wat er gelezen wordt, áls er maar gelezen wordt. Door iets te vinden dat precies past bij de interesse van je zoon of dochter, maak je het lezen makkelijker. Denk aan:
- Een dik boek over make-up, inclusief verschillende technieken, voor je tiener
- Tijdschrift over zijn favoriete sport (denk: VI voor kinderen die dol zijn op voetballen of het Penny zomerboek voor paardrijliefhebbers)
- Laat je oudere kind voorlezen aan zijn of haar jongere broertjes en zusjes
- Kookboek uit zijn of haar favoriete keuken: kunnen jullie meteen iets lekkers maken
- Stripboeken (op een gegeven moment kan je Donald Duck verruilen voor Asterix en Obelix)
- Laat je kind de handleiding lezen bij dat ene nieuwe spel of de gebruiksaanwijzing van de nieuwe stofzuiger en jou uitleggen wat de bedoeling is
Tempolezen heeft wel degelijk nut. Met name voor de leerkracht, die hieruit kan aflezen waarmee je kind eventueel nog zou kunnen oefenen. Thuis oefenbladen gebruiken heeft daarentegen eigenlijk geen zin, hoogstens bij kinderen die faalangstig worden van de stopwatch. Het is beter om veel leeskilometers te maken met je kind. Ook voor kinderen die een hekel hebben aan lezen, zijn er nog genoeg manieren om hiermee te oefenen. We zijn erg benieuwd naar jullie ervaringen: hoe vind jij het dat er zoveel wordt geoefend met tempolezen en DMT? Hebben jullie thuis AVI boekjes? Of laat je het een beetje los en zie je wel waar het schip strandt?
Schrijf je in voor onze wekelijkse update en mis nooit meer een artikel! Je vindt het formulier rechts (desktop) of onderaan deze pagina (mobiel). En volg je Merel of De Mamagids al op Instagram?
Reageer je onder dit artikel? Weet dan dat we je mailadres nooit zullen gebruiken, ook niet om ongevraagde nieuwsbrieven of andersoortige mails te versturen. Dat doen we alleen als je je aanmeldt voor de wekelijkse update – met jouw toestemming dus.
