Kleuter: over de ontwikkeling van 4-6 jaar oud

Met een kleuter in huis ga je echt naar een nieuwe fase in jullie leven. Zijn ontwikkeling gaat soms met sprongen tegelijk, jullie gesprekken krijgen meer diepgang en het is vaak ook een heel gezellige fase. In dit overzichtsartikel kan je talrijke informatie vinden over kleuters. Van hun ontwikkeling tot gezondheid en van hun belevenissen op school tot aan veilig vervoer. Om je op weg te helpen, lees je hier alles dat je moet weten vind je allerlei linkjes naar ervaringsverhalen of verdiepende stukken. Ongetwijfeld zal je kleuter je nog vaak genoeg verrassen, maar met dit artikel heb je in elk geval een fijne basis!

Kleuter: een nieuwe, enerverende fase

Wanneer ben je een kleuter?

Eigenlijk is de kleutertijd meer een aanduiding van een bepaalde fase in het leven van je kind, op basis van zijn ontwikkeling. Hier kan je dus officieel geen harde getallen aan verbinden. De gemiddelde leeftijd van kleuters is ongeveer 4 t/m 6 jaar oud. Hier sluiten de groepen 1 en 2 op de basisschool (of in Vlaanderen: het eerste en tweede leerjaar) op aan: de kleuterklassen. De kleutertijd op school stopt na het afronden van groep 2, hoewel het soms ook nuttig kan zijn kinderen een jaartje extra te laten kleuteren. In dat geval zijn ze nog niet helemaal toe aan de volgende fase.

Wat betekent deze nieuwe fase voor jou en je kind?

Je ziet vaak dat je kindje zich geleidelijk aan anders gaat gedragen. Yvonne omschrijft dit heel duidelijk in haar artikel met een korte checklist waaraan je kan zien dat je peuter eraan toe is een kleuter te worden. Ze krijgen nieuwe interesses, een grotere woordenschat, zoeken oudere kinderen op om mee te gaan spelen en vinden activiteiten voor peuters inmiddels maar saai. Samen groei je dus toe naar de ‘volgende stap’.

In de praktijk is deze nieuwe ontwikkelingsfase vooral enerverend. Aan de ene kant heb je de heerlijke momenten. Ze krijgen een grotere woordenschat, jullie gesprekken krijgen meer diepgang en ze kunnen je lekker komen helpen in de keuken. En tegelijkertijd krijg je te maken met een onbedaarlijk huilende kleuter, luid gegil of driftbuien waar je U tegen zegt.

De ontwikkeling van een kleuter

Sterkere grove en fijne motoriek

De spieren van je kind worden steeds sterker en dat uit zich in een betere motoriek. Ze kunnen langzaam steeds meer.

Grove motoriek

  • Hinkelen
  • Zwemmen
  • Fietsen zonder zijwieltjes
  • Steppen

Fijne motoriek

  • Eten met bestek
  • Schrijven
  • Kralen rijgen aan een ketting
  • Strijkkralen plaatsen
  • Knippen op de lijntjes
  • Gericht tekenen en kleuren
  • Veters strikken

Daarom is knutselen met je kleuter in deze periode zo belangrijk voor de fijne motoriek. Ze ontwikkelen en trainen op die manier de vaardigheden die horen bij de kleuterleeftijd. Ga bijvoorbeeld eens lekker knutselen in paasthema, versier het huis voor Halloween of maak egels van kaardenbollen in de herfst. Om de grove motoriek te trainen is buitenspelen juist goed.

Buitenspelen

Vaak luidt de conclusie van zo’n beetje ieder hedendaags willekeurig onderzoek dat kinderen te weinig buitenspelen. Met name voor kleuters, de leeftijdsgroep waarin je ‘de ruimste toepassingsmogelijkheden’ hebt om lekker te bewegen, is het belangrijk hiermee bezig te zijn – onderschrijft ook de Vlaamse prof. dr. Van den Assche. Beweging is namelijk goed voor de grove motoriek. Kinderen dagen zichzelf meer uit of trekken zich op aan leeftijdsgenoten. Daarnaast leren ze bepaalde vaardigheden (hinkelen, balanceren en klimmen) beter wanneer ze hier geregeld mee bezig zijn.

Lekker buitenspelen is dus niet alleen goed voor je kleuter om zijn energie kwijt te kunnen, maar ook voor zijn gezondheid – ook (of juist) als het minder lekker weer is, zoals in de herfst. Natuurspeeltuinen en blotevoetenpaden zijn ideaal om te leren ravotten en klauteren. In deze leeftijd komt trouwens ook de vraag op wanneer je kleuter voor het eerst alleen naar buiten mag. Afhankelijk van je omgeving en je kind is de kleuterleeftijd vaak geschikt om hierin de eerste stappen te gaan maken.

Samen spelen, samen delen?

Tot slot een laatste ontwikkeling die opvalt in de kleutertijd: samen spelen, samen delen. Waar je peuter nog sterk het ‘isse mij’-gevoel had, leert je kleuter steeds beter om zijn spulletjes te delen met een vriendje of vriendinnetje. Daarbij zie je ook dat kleuters veel meer samen spelen.

Je ziet in deze fase dat ze veel gebruik maken van hun magisch denkvermogen – de reden waarom de wereld van je kleuter (hopelijk) vooral uit sprookjes en regenbogen bestaat. Ze bedenken hele verhalen, verzinnen hun eigen spel en kunnen makkelijker gezelschapsspelletjes spelen. Hiermee leren ze gaandeweg beter omgaan met teleurstellingen en dat een ruzie er soms bij hoort.

Kleuterdriftbuien

In het leven van je kleuter gebeurt ontzettend veel. De eerdergenoemde driftbuien zitten dan in een klein hoekje. En waar je misschien dacht dat je tijdens de peuterpuberteit al genoeg voor je kiezen had gekregen, een kleuter bewijst je graag het tegendeel. Hoe je omgaat met een kleuterdriftbui ligt aan verschillende factoren: je kind, de oorzaak en het moment. Maar vaak helpt erkenning van het probleem al enorm. Dat biedt je kind de mogelijkheid zijn frustratie in woorden om te zetten en jou om hem daarbij te helpen.

Sommige ouders kiezen ervoor om de drift bij hun kind te bekoelen met een koude douche. Hoewel dit zeker niet aan te raden is, kan het geven een verkoelend washandje of glaasje water hen wel helpen om letterlijk af te koelen. Dan kan je na het kalmeren weer inhoudelijk met elkaar praten.

Kleuters: straffen of belonen?

Waar je bij jonge kinderen vaak het advies krijgt negatief gedrag te negeren en prettig gedrag te belonen, ligt dat bij een kleuter natuurlijk een stuk genuanceerder. Ze krijgen namelijk steeds meer een eigen mening en doen niet automatisch wat jij zegt – al kan dit ook al op eerdere leeftijd gebeuren. Om dit te voorkomen, kan je kiezen voor een positieve opvoeding en logische grenzen stellen aan ongewenst gedrag, in plaats van te straffen. Anderen houden het toch bij de stickerkalender en boeken daar resultaat mee – maar net wat je de kinderen wil meegeven. Kijk daarom naar wat bij jullie past.

Wat in elk geval nieuw is bij kleuters, is dat ze een grotere woordenschat hebben – al dan niet door het jarenlang braaf voorlezen. Ook worden ze steeds vaardiger (of in sommige gevallen: nóg vaardiger) in het voeren van discussies. Ze begrijpen beter wat je van hen verwacht. Een simpele ‘doe normaal’ werkt dan ook niet. Wees duidelijk in wat je van je kind verwacht, zodat jullie dichter bij elkaar komen.

Je kleuter naar school

Inschrijven op de basisschool

Afhankelijk van het type onderwijs dat je kiest en de populariteit van de basisschool die je voor ogen hebt, kan het verstandig zijn je peuter (ruim) van tevoren in te schrijven. Het loopt sterk uiteen. Zo zijn er scholen waar je het laatste moment nog kan aanschuiven, maar ook waar je eigenlijk het liefst na de conceptie al een formuliertje invult.

Voor het eerst naar groep 1

Wie zou er zenuwachtiger zijn: jij of je kind? De mijlpaal waarbij je kleuter voor het eerst naar groep 1 mag, vergeet je in elk geval niet meer. Het is handig om je goed voor te bereiden op de basisschool, zodat je straks niet meer voor al te veel verrassingen komt te staan. Toch blijft het ook een bijzondere ontdekkingsreis voor jullie allebei. Vanaf de vijfde verjaardag is je kleuter leerplichtig. Daarvoor is het prima om te kijken naar jullie kind: is hij moe, dan kan hij gerust een (mid)dagje thuisblijven. Ook kan het afscheid nemen op de basisschool best even lastig zijn. Maar gaat het allemaal gelijk goed, dan kan je er ook voor kiezen om je kleuter de hele dag naar school te laten gaan.

Je krijgt te maken met speelafspraakjes, zal het eerste kinderfeestje voor je kleuter gaan organiseren en soms enorm moeten wennen aan nieuw gedrag. Het scheelt als je aansluiting vindt bij andere moeders op het schoolplein. Zij zitten over het algemeen in dezelfde fases als jullie en (h)erkenning maakt het in elk geval draaglijker.

Speelafspraakjes

Als gezegd staan er dus ook playdates ‘op het menu’. Het is een beetje als met jezelf uitputten op de loopband: je houdt ervan of niet. Om je ervaring iets makkelijker te maken, vind je hier een lijst met activiteiten die je zou kunnen doen tijdens zo’n speelafspraakje. En ben je niet zo’n held in het hele spelen of zie je een beetje op tegen het eerste afspraakje? Dan kan je vast uit de voeten met onze handige survivalgids voor playdates 😉

Als je merkt dat je kind best wel moeite heeft met wennen op de basisschool en het allemaal wat druk is, kan je ervoor kiezen om geen speelafspraakjes te doen voor je kleuter tot aan de eerstkomende vakantie. Voor het ene kind zal dat helemaal niet nodig zijn, maar een ander heeft er baat bij. Kijk dus hierbij ook vooral naar het karakter van je kind.

Kinderfeestje voor je kleuter

Vind je het soms al een beproeving wanneer er kinderen komen spelen? Dan is het kinderfeestje een beetje de apotheose. Ook hiervoor geldt dat je ervan houdt of dat het je werkelijk één grote nachtmerrie lijkt, maar met deze handige tips voor kinderfeestjes komt alles echt wel goed! Wat het trouwens altijd goed doet op je feestje? Een speurtocht voor kleuters. Met een tikje spannend verhaal en leuke opdrachten in de buitenlucht zit je namelijk altijd goed.

En wordt jouw kleuter bij een vriendje of vriendinnetje uitgenodigd? Dan hoef je echt geen fortuin uit te geven aan de cadeaus. Uiteindelijk gaat het vooral om de beleving op deze leeftijd. Een mooie set stoepkrijt, bellenblaas, stickers en kleurboeken of knikkers zijn bij de meeste kleuters populair.

Leuke en gezonde traktaties

De meeste basisscholen zullen je vragen om te kiezen voor een gezonde traktatie. Bij kleuters geldt vaak dat ze kunnen trakteren vanaf hun vijfde verjaardag. Wanneer jullie basisschool er ook voor kiest om de hoeveelheid afval zoveel mogelijk te beperken, kijk dan is bij deze leuke tips voor afvalvrije traktaties. Het lijkt een uitdaging, maar er blijkt toch best veel mogelijk! Overigens kan het ook dat jullie school kiest om helemaal geen traktaties meer te doen.

Daarbij kan je in het geval van kleuters soms best kiezen om te trakteren op klein speelgoed. Ga dan het liefst wel voor iets duurzaams en geen plastic dat na twee keer uit elkaar valt. Bijvoorbeeld een houten tol of puzzeltje. Zeker als je kleuter trakteert voor de zomervakantie kan dit een uitkomst zijn: dan vieren gemiddeld meer kinderen hun verjaardag.

Kleuters en hun gezondheid

Naar de schoolarts in groep 2

Vanaf de babyleeftijd ging je naar het consultatiebureau. Het voelt misschien enigszins gek om daar afscheid te nemen, maar er zijn nog twee contactmomenten. Voor kleuters in de vorm van een bezoek aan de schoolarts met 5/6 jaar.

Als ouders vul je eerst een lijst in met vragen over de ontwikkeling van je kind. Daarna volgt een afspraak waarin o.a. motoriek, slaapgedrag en zindelijkheid wordt besproken. De schoolarts is er alleen voor advies en een eventuele verwijzing naar een specialist, zoals wanneer je kleuter niet goed ziet. Je kind krijgt op deze leeftijd geen vaccinatie meer.

Een goed slaappatroon: zo krijg je je kleuter in een goed ritme

Slaap is belangrijk voor kinderen – ongeacht de leeftijd. Voor kleuters geldt dat ze idealiter 10-13 uur per nacht slapen. Maar zeg dat maar tegen je vijfjarige die om half 6 uit bed springt en ‘aan’ staat… De oplossing die hierbij in elk geval helpt is een rustig avondritueel voor het slapengaan. En dit zal misschien van je avondmens geen ochtendmens maken, maar helpt je kleuter soms wel om tot rust te komen en ’s nachts beter te slapen.

Belangrijk onderdeel van dat ritueel is hier thuis het voorlezen. Dat helpt je kindje een grotere woordenschat te ontwikkelen, het kan heel leuk zijn om met je (snelle) kleuter bezig te zijn met woorden en zelf lezen en brengt ze tot rust. Soms zelfs zo goed dat je kindje halverwege zijn ogen niet meer kan openhouden. Even eerlijk: is er iets schattiger dan dat?

Help! Hoofdluis!

Iets minder leuk, maar onlosmakelijk verbonden met de basisschool is hoofdluis. Je hoopt er natuurlijk nooit mee te maken te krijgen, maar wat doe je als het wel gebeurt?

  • Haar van je kind nat maken
  • Crèmespoeling of een dikke crème gebruiken, zoals deze van de Luizenkliniek
  • Het haar verdelen in verschillende plukken
  • Doorkammen met een luizenkam (met lange tanden)
  • Luizenkam afvegen aan een witte doek of uitspoelen in een bakje, om te zien of er neten of hoofdluizen bij zitten
  • Dit herhaal je elke dag, twee weken lang: dan is de levenscyclus van de hoofdluis namelijk compleet en is de kans nagenoeg nul dat er nieuwe luizen ontstaan op het hoofd van je zoon of dochter

Meer weten? In dit artikel vind je nog veel meer informatie over het bestrijden van hoofdluis en hier verschillende mythes die rondgaan over deze kleine, maar erg hinderlijke parasiet.

Leren zwemmen

De kleuterleeftijd is vaak ook de fase waarin ouders starten met de diplomazwemlessen (ABC). Kleuters zijn fysiek in staat bepaalde zwembewegingen uit te voeren die een jonger kind nog niet onder de knie krijgt.

Hoewel je misschien niet uitkijkt naar urenlang wachten in een snikheet zwembad of soms misschien een andere mening zal hebben dan de juf of meester, zijn die lessen natuurlijk vooral heel nuttig. Op vakantie kan je je kleuter met een iets geruster hart los laten (hoewel natuurlijk nooit volledig uit het oog verliezen) en je ervaart iets meer rust wanneer ze op pad gaan met hun vriendjes in de buurt.

Andere geschikte sporten voor je kleuter

Naast het buitenspelen is het voor kleuters ook goed om lekker bezig te zijn met sporten. Gymnastiek is bijvoorbeeld heel goed, maar ook voetballen of dansen. Veel sporten beginnen echter pas vanaf zes jaar. Maar je kunt altijd informeren bij de plaatselijke sportvereniging of jouw kleuter eventueel al iets eerder kan aansluiten.

Je kleuter en zijn beeldscherm

Dé discussie van ouders anno 2022: hoe vaak mag je kind kijken naar beeldscherm? Voor kleuters geldt een voorgeschreven maximum van een uur dat over de dag wordt verdeeld over vier keer een kwartier. Daarbij blijkt uit wetenschappelijk onderzoek dat te veel beeldschermen op termijn negatieve gevolgen hebben voor je cognitieve ontwikkeling.

Hoe je hier ook in staat, het loont de moeite om meer tijd te besteden aan buitenspelen met je kleuter dan hem achter de televisie of tablet te zetten. Dat neemt echter niet weg dat (educatieve) digitale spelletjes en televisieprogramma’s ook zeker nuttig kunnen zijn. Zoals eigenlijk alles in het ouderschap draait het om balans en het maken van een gezonde keus. Zolang je kind dagelijks minimaal 1-2 uur buiten doorbrengt en je geregeld een leuk spel speelt met je kleuter, kom je al een heel eind.

Je kleuter leert grenzen stellen en krijgt zelfvertrouwen

Het is niet alleen zo dat jij grenzen stelt aan het gedrag van je kleuter, andersom zal hij of zij ook hopelijk zijn wensen beter kenbaar kunnen maken. Zo kan het voorkomen dat je kleuter liever geen kusjes meer geeft. Ook zie je dat ze soms (enigszins gênant) aangeven dat ze helemaal niet met een kindje willen spelen vandaag. Hoewel er soms kan worden geschaafd aan de manier waarop ze de boodschap brengen, is het in principe een goed teken. Je kind ontdekt zijn eigen stem en grenzen. Al is dat aan tafel niet altijd even gezellig, maar gelukkig kan je met deze tips je kleuter weer beter laten eten.

Dit betekent echter niet dat elke kleuter blaakt van het zelfvertrouwen. Bij kinderen die dit iets minder vanzelfsprekend oppakken, is het vooral belangrijk hierin een goed voorbeeld te stellen. Laat zien dat je vriendelijk maar beslist nee kunt zeggen als je iets niet wil. Op die manier leren ze gaandeweg hoe het moet en durven ze het in de toekomst, wellicht met aanmoediging van jou, ook duidelijker te zijn.

Veilig vervoer: van leren fietsen tot de juiste autostoel

Autostoel voor je kleuter

Hoe vervoer je je kind nu veilig? Vanaf de kleuterleeftijd mogen kinderen voorwaarts worden vervoerd. Je hebt een autostoel nodig tot ze 1.35 meter zijn. Om je kindje optimaal te kunnen beschermen, is het slim een goede autostoel aan te schaffen. Het liefst nieuw, omdat de werking na een ongeluk niet meer kan worden gegarandeerd. En met een tweedehands stoel weet je nu eenmaal niet of er ooit iets mee is gebeurd. Een fijne stoel is de Maxi-Cosi AxissFix Plus die meegroeit met alle leeftijden.

Leren fietsen

De eerste meters die je kleuter zonder zijwieltjes doorbrengt, leveren een euforisch gevoel op. Soms ook opluchting – afhankelijk van de hoeveelheid tijd die je hebt gestoken in het aanleren van fietsen zonder zijwieltjes. Maar dan… Een kind dat kan fietsen, wil doorgaans ook fietsen. Plots zit je in het verkeer met allerlei gevaren om je heen en schreeuw je luid naar je kind dat hij RECHTSSSSS moet blijven fietsen. Oeps!

Wat vind jij het leukst van deze nieuwe fase? Kan jij ook zo genieten van de gesprekken met je kleuter? Laat het weten in de comments!

Schrijf je in voor onze wekelijkse update en mis nooit meer een artikel! Je vindt het formulier rechts (desktop) of onderaan deze pagina (mobiel). En volg je Merel of De Mamagids al op Instagram?

Reageer je onder dit artikel? Weet dan dat we je mailadres nooit zullen gebruiken, ook niet om ongevraagde nieuwsbrieven of andersoortige mails te versturen. Dat doen we alleen als je je aanmeldt voor de wekelijkse update – met jouw toestemming dus.

Redactie

De Mamagids is hét online handboek voor moeders die fouten durven maken. Vol handige tips voor als je het even niet weet, herkenbare verhalen en ervaringen van lezeressen. Omdat je nooit de enige bent!

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Terug naar boven