De Rapley-methode: van borstvoeding naar vast voedsel

Over het moment waarop je start met vaste voeding bij baby’s bestaan verschillende opvattingen. Een daarvan komt uit de koker van Gill Rapley: de Rapley-methode (of: baby-led weaning). Ze ontdekte dat baby’s prima van borstvoeding kunnen overstappen op vaste voeding. In Nederland werkte Stefan Kleintjes dit verder uit tot de zogeheten Kleintjesmethode. In dit artikel lees je hoe beide methoden precies werken, vanaf wanneer je hiermee begint en welke hapjes geschikt zijn om te introduceren.

Baby-led weaning/Rapley-methode

Tijdens haar studie onderzocht Gill Rapley hoe baby’s reageerden op verschillende soorten voedsel. Hierbij ontdekte ze dat kinderen prima kunnen starten met vast voedsel. Sterker nog, in de dierenwereld leren de kleintjes ook eten door hun ouders te imiteren. Ze ontwikkelde hierop de Rapley-methode, ook bekend als baby-led weaning of de afkorting BLW (*). Van haar hand verschenen meerdere Engelstalige boeken, waarvan de bekendste Baby-Led Weaning (tiende editie) uit 2019.

(*) Baby-led weaning betekent, vrij vertaald, zelfsturend spenen. Oftewel: je kindje geeft aan hoe en wat hij eet

Eten volgens de Rapley-methode

Vanaf wanneer begint je kindje met het eten van vaste voeding?

Uit het onderzoek van Rapley kwam naar voren dat kinderen zelfstandig kunnen aangeven wanneer ze toe zijn aan het krijgen van bijvoeding (zie: kader). Dit hangt samen met het moment waarop de meeste baby’s zelfstandig kunnen zitten en hun hoofd recht houden, tandjes (beginnen te) krijgen, de kokhalsreflex naar achter is verplaatst en ze zelf het eten kunnen pakken. Ook moeten de darmen klaar zijn om vast voedsel te verwerken. Vrijwel zonder uitzondering bleek dit vanaf zes maanden te zijn. Rapley gaat hierbij uit van een exclusieve borstvoedingsperiode van een halfjaar, maar ditzelfde geldt natuurlijk voor flesvoeding.

In plaats van potjes met gepureerde groenten en fruit kan je vanaf dat moment starten met het aanbieden van grovere stukken vast voedsel. Verderop in dit artikel vind je welke groente- en fruitsoorten hiervoor het best geschikt zijn. Houd in je achterhoofd dat het niet verantwoord is om te starten met BLW voor zes maanden. Dit heeft te maken met de eerdergenoemde motorische ontwikkeling van je kindje.

Bijvoeding
Wanneer je begint met het geven van vaste voeding, vervangt dat in het begin nog geen volledige borst- of flesvoeding. Het zijn hapjes waarmee je baby structuren leert kennen en smaken ontdekt. De hapjes hoeven dan ook nog niet op: het gaat puur om het oefenen met kauwen, voelen en proeven. Je geeft bijvoeding tot ongeveer acht maanden. Rond die periode gaan de hapjes steeds meer een volledige borstvoeding of fles vervangen.

Starten met baby-led weaning bij vroeggeboren kindjes

Is je kindje te vroeg geboren? Dan tel je, zoals bij vrijwel alle andere ontwikkelingen, de te vroeg geboren weken op bij de zes maanden. Dus bij een kindje dat met 35 weken ter wereld kwam, begin je na 6 maanden en 5 weken met de introductie van bijvoeding. Prematuren die met 28 weken ter wereld kwamen, wachten 12 weken langer.

Welke vaste voedingsmiddelen zijn geschikt om mee te starten?

Wanneer je begint met het aanbieden van vast voedsel volgens BLW, zijn er een paar punten waarop je kunt letten. Het belangrijkst is dat je kindje het eten gemakkelijk kan wegkrijgen. Hij moet erop kunnen sabbelen of stukjes van bijten. Het mag niet te hard zijn of juist te zacht/glad (zoals avocado), omdat er dan verstikkingsgevaar ontstaat. Ook kleinere fruit- en groentesoorten als een druif of tomaat zijn ongeschikt.

Veilige groenten en fruitsoorten om mee te starten volgens Rapley

  • Banaan
  • Bloemkool
  • Broccoli
  • Broodkorst
  • Komkommer
  • Meloen (schijfje)
  • Zuurkool

Meer weten? Stefan Kleintjes ontwikkelde dit voedselintroductieschema, waarin je per leeftijd kunt aflezen of je al mag starten met een bepaalde soort voedsel.

Patricia, moeder van een inmiddels tweejarige dochter, koos voor gepureerde hapjes. ‘Na vier maanden kreeg ze eerst wat vers fruit en later gestoomde groenten. Nooit uit potjes, omdat we haar een zo gezond mogelijke basis willen geven. Overigens stapte ze, zodra ze tandjes kreeg vlot over op grover voedsel, zoals stronkjes bloemkool uit de hand waar ze op kon kauwen.’

Wat zijn de voordelen van de Rapley-methode?

  • Eten is herkenbaar wanneer je het in grotere stukken aanbiedt. Waar gepureerde voeding (zeker vanaf een maand of acht) meerdere soorten groenten of fruit bevat, weet een kindje dat à la Rapley eet wat hij binnenkrijgt. Hij leert fruit- en groente herkennen, maar ook de specifieke smaak van een gekookt worteltje of een stukje appel.
  • Het eten van vaste voeding is goed voor de motoriek. Kinderen leren de kleinste stukjes oppakken met hun vingers (de pincetgreep) en oefenen met vasthouden, knijpen en smeren.
  • Met BLW hebben kinderen zelf zeggenschap over de hoeveelheid die ze eten. Zij beslissen welk stukje ze pakken, hoeveel ze ervan eten en hoe ze omgaan met het voedsel. Bijkomend voordeel is dat je kindje zelf leert herkennen wanneer hij vol zit.

Wendy: ‘Pas bij mijn tweede dochter ontdekte ik de Rapleymethode. Het leek me wel wat: een kind dat gezondere voeding zou verkiezen, die niet te moeilijk zou worden op latere leeftijd. Dus begonnen we vanaf zes maanden met broodkorstjes en broccoli. Nou ja, het duurde nog geen anderhalf jaar voor ze allebei niet meer hoefde. Inmiddels is ze bijna zes en eet ze nog steeds geen stronkje broccoli. Haar zus daarentegen, die Olvarit kreeg vanaf vier maanden is een alleseter. Het zegt dus niet alles.’

Is deze methode wel veilig om gebruiken bij jonge kinderen?

Tegenstanders van de Rapley-methode hebben met name kritiek op de veiligheid. Kinderen zouden zich kunnen verslikken in een stuk voedsel. Toch is het goed om te weten dat het veilig is, maar let altijd op wat je aanbiedt aan je kindje. Als gezegd is niet elke groente- of fruitsoort geschikt om te geven.

Twijfel je of iets geschikt is? Houdt dan altijd de volgende zaken in je achterhoofd:

  • Het voedsel moet groot genoeg zijn voor je baby om stevig te kunnen vasthouden. Denk aan een stukje gekookte wortel of stronkje broccoli. Of, lekker in de zomer, een schijfje meloen.
  • Als je het voedsel tussen duim en wijsvinger neemt, moet je het fijn kunnen duwen.

Let extra op met gladde voedingsmiddelen en komkommer, tomaat of druiven. Die laatste kun je pas geven wanneer je kindje goed kan kauwen. De adviesleeftijd voor druiven ligt op tien maanden, tomaatjes vanaf een jaar. Snijd ze dan bij voorkeur in vieren, bij oudere kinderen door de helft. Al zou je volgens de kleintjesmethode ook al met druiven mogen starten vanaf zes maanden; volg hierin je gevoel en lees je goed in.

Kokhalzen

Wanneer je net begint met het aanbieden van vaste voeding, kan dat leiden tot kokhalzen. Dat ziet er akelig uit, maar het hoort er ook een beetje bij. Kinderen kunnen op deze leeftijd prima herstellen en moeten het vaste voedsel ook leren eten. Uiteraard let je altijd op of hij zich niet verslikt.

Wat moet je doen als je kind zich verslikt?

Charlotte: ‘We begonnen met Olvarit, ook omdat het consultatiebureau zei dat er eigenlijk geen verschil was met verse voeding. Maar na verloop van tijd kwam natuurlijk toch die eerste broodkorst. Ik vond het doodeng! Hij bleef maar kokhalzen. Ik was bang dat hij zou stikken. En dan kunnen ze wel zeggen dat een baby natuurlijke reflexen heeft, maar zeg dat lekker tegen die broodkorst die eigenwijs klem zit. Bah. Ik heb doorgezet, maar het duurde echt even voor de grotere stukken moeiteloos naar binnen gleden. Inmiddels zijn we over op vast voedsel. Inmiddels gaan een stukje broccoli, soepstengel of brood er wel in.’

Het verschil tussen eten à la Rapley en de Kleintjesmethode

De Kleintjesmethode is ontwikkeld door Stefan Kleintjes, een Nederlandse (kinder)diëtist en lactatiekundige. Daarbij was hij van 2003-2020 eigenaar van Kenniscentrum Borstvoeding en beheerde hij de website Borstvoeding.com – en site die je ongetwijfeld kent als je borstvoeding geeft. De Kleintjesmethode lijkt op de Rapley-methode, maar kent enkele verschillen.

Zo kon je hierboven al het voedselschema bekijken dat hij ontwikkelde, waarin je per maand of jaar kunt aflezen wat je kind bij deze leeftijd mag eten. Verder ligt zijn focus ook op het sociale aspect. In de fase tussen gevoed worden (borstvoeding of fles) en volledig zelfstandig eten, zien we vaak dat kinderen gepureerde voeding krijgen waarover ze weinig zeggenschap krijgen. Ouders bepalen hoeveel ze eten en de verschillende smaken/structuren worden onherkenbaar.

Kleintjes wijst erop dat het belangrijk is voor kinderen om zelf te ontdekken en te proeven. Zijn boek Eten voor de kleintjes (tip: gratis met een Kobo Plus abonnement) helpt je om vaste voeding op de juiste manier te introduceren. Wel is de toon van de auteur hier en daar nogal aanmatigend; je moet hiertegen kunnen. In sommige gevallen kan het namelijk ook onzekerheid in de hand werken, terwijl het ouderschap al spannend genoeg is.

Waar het Voedingscentrum nog altijd aanraad om vanaf vier maanden te starten met gepureerde voeding, is het dus ook mogelijk om te starten met vast voedsel. De Rapley-methode en aanvullend de Kleintjesmethode helpen je om je weg te vinden. Hoe begonnen jullie? Gelijk vaste voeding of toch gepureerd? Of twijfel je nog? We lezen het graag in de reacties.

Schrijf je in voor onze wekelijkse update en mis nooit meer een artikel! Je vindt het formulier rechts (desktop) of onderaan deze pagina (mobiel). En volg je Merel of De Mamagids al op Instagram?

Reageer je onder dit artikel? Weet dan dat we je mailadres nooit zullen gebruiken, ook niet om ongevraagde nieuwsbrieven of andersoortige mails te versturen. Dat doen we alleen als je je aanmeldt voor de wekelijkse update – met jouw toestemming dus.

©New Africa – Shutterstock

Ook leuk om te lezen

Redactie

De Mamagids is hét online handboek voor moeders die fouten durven maken. Vol handige tips voor als je het even niet weet, herkenbare verhalen en ervaringen van lezeressen. Omdat je nooit de enige bent!

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Terug naar boven